عسل در رژیم گیاهی و استفاده از آن در بحث گیاه خواری همیشه این سوال را در پی خواهد داشت که آیا غذاهایی چون عسل تخم مرغ، پنیر و کره از غذاهای گیاهی هستند یا خیر؟
در شرح آن بهتر است این را توضیح دهیم که افراد گیاه خوار در واقع از مصرف حیوانات یا محصولات حیوانی، به سبب برخی مسائل اخلاقی و زیست محیطی پرهیز می‌کنند. و از آن جا که عسل توسط زنبورهای عسل تولید می‌شود، پس می‌تواند یکی از ممنوعیت‌های رژیم گیاه خواری باشد. این که آیا شما این محصول را مصرف می‌کنید یا خیر بسته به باورهای خودتان به عنوان یک فرد گیاه خوار دارد.
چه این عسل از شبدر تولید شده باشد و یا گل‌های وحشی و یا بوته چای ما هر دو وجه این بحث را برای شما باز می‌کنیم تا خودتان تصمیم بگیرید که آیا این شیرینی چسبناک و مقوی برای استفاده شما مناسب است یا خیر.
اما قبل از این که وارد این بحث شویم باید این موضوع را روشن کنیم که تمامی زنبورها به خصوص زنبورهای عسل از حیوانات هستند. این بندپایان کوچک پرقدرت عضو گروه حشرات هستند که خود زیر مجموعه ای از گروه بزرگ تر حیوانات است و تمامی موجودات زنده غیر گیاهی از ببر تا چتر دریایی را شامل می‌شود.
در ادامه این مطلب از مجله فیدیلیو در بخش بشقاب سبز همراه ما باشید تا از بایدها و نبایدهای عسلی در رژیم گیاهی بیشتر مطلع شوید.
زنبورها چطور و به چه دلیل عسل تولید می‌کنند؟
زنبورها بر عسل مقوی که تولید می‌کنند به عنوان اساسی ترین منبع غذایی خود تکیه دارند. آن‌ها شیره گیاهان گل دار را می‌نوشند و آن را به کندوهایشان می‌برند و در آن جا به عسل تولید می‌کنند.
زنبورها با این کار همزمان سبب پخش شدن گرده گل‌ها نیز می‌شوند که خود به نوعی کود رسانی طبیعی برای گیاهان است. زنبورها پروانه‌ها و دیگر حشرات نقش گرده افشانی طبیعی گیاهان را نیز بر عهده دارند. بسیاری از میوه‌ها و گیاهان مانند سیب، سبزیجات و کدو برای تولید مثل نیازمند گرده افشانی توسط آن‌ها هستند.
در داخل کندوها زنبورها شیره‌هایی که از گل‌ها نوشیدند را به عسل تبدیل می‌کنند و سپس آن‌ها را به خانه‌های شش گوشه ای تبدیل می‌کنند که در آینده از آن تغذیه می‌کنند. از آن جا که آن‌ها به خواب زمستانی فرو نمی‌روند، عسل مازاد زیادی تهیه می‌کنند تا بتوانند زمستان‌های سرد را پشت سر بگذارند. در این مرحله است که کندوداران وارد عمل می‌شوند و این عسل را استخراج می‌کنند تا به دست مصرف کنندگان برسانند.
کندوداران چگونه عسل طبیعی را استخراج می‌کنند؟
قدمت پرورش زنبور به مصر باستان بر می‌گردد. کشوری که به سبب آشپزی و درمان شهره بود. امروزه کندوداران زنبورها را در جایی مخصوص زنبورداری پرورش می‌دهند که زمینی بزرگ و مختص به این کار است. کندوداران برای جمع آوری عسل آن را از شانه‌های عسلی که از کندوها گرفته می‌شود جدا می‌کنند. بیشتر وقت‌ها آن‌ها مقدار کمی دود داخل کندو می‌فرستند تا زنبورها از آن خارج شوند و بتوانند دست خود را وارد کندو کنند. بر اساس خبری که درباره شکرها و شیرین کننده‌ها از USDA منتشر شده، کندوداران در سال ۲۰۱۶ در حدود ۷ میلیون و ۷۰۰ کیلوگرم عسل تولید کرده اند.
همان طور که می‌دانیم عسل از گیاهان مختلفی گرفته می‌شود اما رایج ترین عسل‌ها از شبدر و گیاهان وحشی گرفته می‌شوند.
چرا یک فرد گیاه خوار باید از مصرف عسل اجتناب کند؟
بسیاری از افراد گیاه خوار به دلایل اخلاقی و زیست محیطی از خوردن عسل در رژیم گیاهی خود اجتناب می‌کنند. از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۶ بسیاری از کندوداران در آمریکا از اتلاف ۴۴ درصدی زنبورهای کلونی در ماه‌های بسیار سرد و یا گرم سال خبر داده اند. چه شما گیاه خوار باشید و چه خیر این یک آمار نگران کننده است. زنبورها به طور کلی در شرایط هوایی گرم به رشد و بالندگی می‌رسند و تلف شدن تعدادی از آن‌ها در ماه‌های سرد سال امری طبیعی است. اما آمار ۴۴ درصدی از مرگ و میر در طول یک سال قدری تکان دهنده است.
لیست برخی دلایلی که باعث پرهیز گیاه خواران از مصرف عسل در رژیم گیاهی می‌شود
۱- سوزاندن کندوها
بیماری FOUL BROOD یک بیماری مسری است که سبب مرگ و میر عده زیادی از زنبورهای کلونی می‌شود. یکی از راه‌های جلوگیری از سرایت این بیماری برای کندوداران این است که کندوهای آلوده را به همراه تمامی زنبورهای بیمار بسوزانند. بسیاری از افراد گیاه خوار این روش را بسیار ظالمانه و غیر ضروری می‌دانند و معتقدند کندوداران می‌توانند با توجه بیشتر به کندوها از بروز بیماری جلوگیری کنند. و به سبب این کشتار بی رحمانه از مصرف عسل در رژیم گیاهی خود می‌پرهیزند.
۲- کندن بال‌ها
بریدن بال‌های ملکه مادر سبب جلوگیری از کوچ یا ترک کردن کندو توسط وی و دیگر زنبورها برای ساخت کندویی جدید می‌شود. در حالی که این روش برای کنترل جمعیت زنبورها بین کندوداران رایج شده است، بسیاری از افراد گیاه خوار با آن مخالفت می‌کنند و آن را یک عمل غیر انسانی می‌دانند. و این یکی دیگر از دلایلی است که از مصرف عسل در رژیم گیاهی خود می‌پرهیزند.
۳- جایگزینی عسل
در آزمایشی که برای جایگزینی مواد غذایی زنبورها انجام شد، کندوداران عسلی که از کندوها برداشت کرده اند را با شربت‌های با فراکتوز بالا جایگزین کردند.از طرفی با تحقیقی که در سال ۲۰۱۳ توسط دانشمندان انجام شد، مشخص شد که عسل طبیعی دارای برخی مواد مغذی است که برای سلامت زنبورها لازم است.
بدون رژیم غذایی حاوی عسل، زنبورها خیلی بیشتر مستعد بیماری‌های واگیردار خواهند بود که به مرگ تعداد زیادی کلونی منجر می‌شود. و این بیش از پیش این سوال را برای گیاه خواران پررنگ می‌سازد که اگر عسل برای بقای زنبورها لازم و ضروری است، آیا انسان‌ها حق استفاده از این منبع مهم زنبورها را دارند؟ زیرا با این وجود که عسل یک منبع غذایی سرشار از انرژی و یک شیرین کننده طبیعی سالم است اما به هیچ وجه عامل ضروری در بقای انسان‌ها نیست. پس دلیلی نمی‌بینند که با مصرف عسل در رژیم گیاهی خود این موجودات زحمت کش و فعال را آزرده سازند.
۴- استفاده از حشره کش‌ها
Neonicotinoid یک حشره‌کش قوی است که از زنبورهای کلونی در برابر آفت‌هایی مانند کرم‌های ریز و قارچ‌ها محافظت می‌کند. در حالی که تحقیقات اخیر نشان از این دارد که این حشره کش‌ها خود منجر به فروپاشی کلونی‌ها می‌شود، EBA در جستجوی راه‌های دیگریست که بتواند از جمعیت زنبورهای عسل محافظت کند اما تا کنون نتایج قابل استنادی یافت نشده است. اما تا آن زمان این دلیل قاطعیت گیاه خواران را در پرهیز از مصرف عسل در رژیم گیاهی در بر خواهد داشت.
چرا یک فرد گیاه خوار باید عسل را در رژیم گیاهی خود مصرف کند؟
برخی از افراد گیاه‌خوار عسل‌هایی که از طریق انسان‌ها و یا در مزارع کوچک تولید می‌شوند را مصرف می‌کنند. این گونه افراد فقط عسل‌های تصفیه نشده ای را استفاده می‌کنند که پروسه زیادی را برای مصرف نگذرانده باشند.
بیشتر عسل‌هایی که شما در فروشگاه‌ها مشاهده می‌کنید برای داشتن محتوای لطیف تر و ظاهر بهتر پاستوریزه و تصفیه می‌شوند. در حالی که بسیاری از افراد گیاه‌خوار این پروسه را ضروری نمی‌دانند. آن‌ها بر این باورند که عسل مانند شیر نیازی به پاستوریزه شدن ندارد چون به خودی خود ضد باکتری است. به علاوه عسل تصفیه نشده بسیاری از مواد مغذی عسل را در خود دارد چون هیچ گونه گرمایی ندیده و تصفیه نشده است. از آن‌جا که این عسل تصفیه نشده در بسیاری از مواقع دارای گرده‌های گل و یا تکه‌هایی از کندو درونش است، به راحتی قابل تشخیص است.
جانشین عسل برای افراد گیاه خوار چیست؟
اگر شما هم جزو افراد گیاه‌خواری هستید که از مصرف عسل در رژیم گیاهی خود پرهیز می‌کنید، باید بدانید جایگزین‌های مناسب بسیاری برای این ماده مغذی موجود است که می‌توانید به آسانی آن‌ها را به غذاهایتان اضافه کنید.ما به شما توصیه می‌کنیم از شیرین کننده‌های پاک و تصفیه نشده مانند شربت افرا استفاده کنید ولی در عین حال نکته مهم این است که بتوانید خودتان را با شرایط موجود هماهنگ کنید.
انواع جانشین‌های گیاهی برای عسل
شربت آگاو
شربت آگاو یکی از شربت های مغذی است که جایگزین بسیار مناسبی برای عسل در رژیم گیاهی است. این شربت که از گیاه آگاو تهیه می‌شود، غلظتی شبیه عسل دارد اما شیرینی کمتری دارد و به عنوان یک شیرین کننده طبیعی استفاده می‌شود. البته مصرف آگاو نیز از موارد بحث برانگیز است چون برای مصرف باید پروسه ای طولانی بر روی آن انجام شود.
شربت افرا
جایگزین مغذی بعدی عسل در رژیم گیاهی شربت افرا است. این شربت از شیره درختان افرای قرمز، مشکی و یا شکر گرفته می‌شود. شربت افرا غلظتی مشابه عسل دارد ولی طعم شیرینی آن بیشتر از عسل است و به علت آنتی اکسیدان‌ها و مینرال‌هایی که دارد به عنوان یک شیرین کننده عالی مصرف گسترده ای پیدا کرده است. فقط در هنگام خرید حتما دقت کنید که شیره درخت افرا تنها محتویات ظرف باشد.
شربت ذرت خوشه ای
شربت ذرت هم یکی دیگر از جایگزین های مناسب عسل در رژیم گیاهی است. این شربت با فشردن و جوشاندن آب ذرت خوشه ای تهیه می‌شود و یک غذای کامل از غلات است. این شیرین کننده طبیعی با طعم ملایم خود اغلب به تنهایی در وافل‌ها و پنکیک‌ها و یا به صورت ترکیبی در بیسکویت‌ها استفاده می‌شود.
ملاس (شیره چغندر)
ملاس هم یکی از مواد مغذی دیگر برای عسل در رژیم گیاهی است. این شربت ملایم با رنگ قهوه ای سوخته از نیشکر یا ریشه چغندر گرفته می‌شود و به طور عمده در پختن انواع شیرینی‌ها استفاده می‌شود اما در غذاهای خوش طعم دیگری نیز کاربرد دارد.
